کد مطلب:161 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:294
احکام وَقْف
مسأله 2836 ـ اگر كسی چیزی را وقف كند، از ملك او خارج می شود و خود او و دیگران نمی توانند آن را ببخشند، یا بفروشند و كسی هم از آن ملك ارث نمی برد ولی در بعضی از موارد كه در مسأله (2193) و (2194) گفته شد، فروختن آن اشكال ندارد.
مسأله 2837 ـ لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند، بلكه اگر مثلا بگوید خانه خود را وقف كردم وقف صحیح است و وقف به عمل نیز محقق می شود مثلا چنانچه حصیری را به قصد وقف بودن در مسجد بیندازد و یا جائی را به قصد مسجد بودن بسازد و در اختیار نمازگزاران بگذارد وقفیّت محقق می شود.
مسأله 2838 ـ كسی كه مالی را وقف می كند، باید برای همیشه وقف كند پس اگر مثلا بگوید این مال تا ده سال وقف باشد و بعد نباشد و یا بگوید این مال تا ده سال وقف باشد و بعد تا پنج سال وقف نباشد و بعد دوباره وقف باشد باطل است، و باید وقف از موقع خواندن صیغه باشد پس اگر مثلا بگوید این مال بعد از مردن من وقف باشد چون از موقع خواندن صیغه تا مردنش وقف نبوده، اشكال دارد مگر اینكه نظر واقف وصیّت بوقف باشد برای بعد از فوت.
مسأله 2839 ـ بنابر احتیاط واجب در وقف خاص لازم است كسی كه چیزی برای او وقف شده یا وكیل یا ولیّ او قبول كند اما در موقوفات عامه مثل مسجد و
[486]
مدرسه قبول نمودن لازم نیست.
مسأله 2840 ـ وقف در صورتی صحیح است كه مال وقف را به تصرف كسی كه برای او وقف شده یا وكیل، یا ولیّ او بدهند، ولی اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف كند قبض و تصرف جدید لازم نیست.
مسأله 2841 ـ اگر مسجدی را وقف كنند، بعد از آن كه واقف به قصد واگذار كردن اجازه دهد كه در آن مسجد نماز بخوانند همین كه یك نفر در آن مسجد نماز خواند، وقف درست می شود و به احتیاط واجب در اوقاف عامّه از قبیل مدارس و مساجد و امثال اینها قبض معتبر است و اگر كسی مسجدی بسازد و آنرا تحویل متولی بدهد وقف ثابت و محقق می گردد. و همینطور است اگر زمین را وقف مسجد نماید و تحویل متولی آن دهد.
مسأله 2842 ـ وقف كننده باید مكلف و عاقل و با قصد و اختیار باشد و شرعاً بتواند در مال خود تصرف كند بنابر این سفیه «یعنی كسی كه مال خود را در كارهای بیهوده مصرف می كند» و كسی كه مجتهد جامع الشرائط او را از تصرّف در اموالش جلوگیری كرده چون حق ندارد در مال خود تصرف نماید اگر چیزی را وقف كند، صحیح نیست.
مسأله 2843 ـ اگر مالی را برای كسانی كه به دنیا نیامده اند وقف كند محل اشكال است ولی وقف برای اشخاصی كه بعضی از آنها به دنیا آمده اند صحیح و آنها كه به دنیا نیامده اند بعد از آمدن به دنیا با دیگران شریك می شوند.
مسأله 2844 ـ اگر چیزی را بر خودش وقف كند مثل آن كه دكانی را وقف كند كه عایدی آن را بعد از مرگ او خرج مقبره اش نمایند صحیح نیست. ولی اگر مثلا مالی را بر فقرا وقف كند و خودش فقیر شود، می تواند از منافع وقف استفاده نماید.
مسأله 2845 ـ اگر برای چیزی كه وقف كرده متولّی معین كند باید مطابق قرارداد او رفتار نمایند. و اگر معین نكند، چنانچه بر افراد مخصوصی مثلا بر اولاد خود وقف كرده باشد اختیار با خود آنان است و اگر بالغ نباشند، اختیار با ولیّ ایشان است و برای استفاده از وقف اجازه مجتهد جامع الشرائط لازم نیست.
مسأله 2846 ـ اگر ملكی را مثلا بر فقرا یا سادات وقف كند یا وقف كند كه منافع آن به مصرف خیرات برسد، در صورتی كه برای آن ملك متولّی معین نكرده باشد اختیار آن با حاكم شرع است.
[487]
مسأله 2847 ـ اگر ملكی را بر افراد مخصوصی مثلا بر اولاد خود وقف كند كه هر طبقه ای بعد از طبقه دیگر از آن استفاده كنند، چنانچه متولی ملك آن را اجاره دهد و بمیرد در صورتی كه مراعات مصلحت وقف یا مصلحت طبقه بعد را كرده باشد اجاره باطل نمی شود. و همچنین است اگر متولی نداشته باشد و یك طبقه از كسانی كه ملك بر آنها وقف شده آن را اجاره دهند و در بین مدت اجاره بمیرند در صورتی كه مراعات مصلحت وقف یا مصلحت طبقه بعد را كرده باشند. اجاره باطل نمی شود.
مسأله 2848 ـ اگر ملك وقف خراب شود، از وقف بودن بیرون نمی رود مگر آنكه عنوانی را قصد كرده باشد كه آن عنوان از بین برود مثل اینكه باغ را برای تفریح وقف كرده باشد كه اگر آن باغ خراب شود وقف باطل می شود و به ورثه واقف بر می گردد.
مسأله 2849 ـ ملكی كه مقداری از آن وقف است و مقداری از آن وقف نیست اگر تقسیم نشده باشد، مجتهد جامع الشرائط یا متولی وقف می تواند با نظر خبره سهم وقف را جدا كند.
مسأله 2850 ـ اگر متولی وقف خیانت كند و عایدات آن را به مصرفی كه معین شده نرساند حاكم شرع، امینی را به او ضمیمه می نماید كه مانع از خیانتش گردد و در صورتیكه ممكن نباشد می تواند به جای او متولّی امینی معیّن نماید.
مسأله 2851 ـ فرشی را كه برای حسینیه وقف كرده اند، نمی شود برای نماز به مسجد ببرند، اگر چه آن مسجد نزدیك حسینیه باشد و اگر ندانند آن فرش مخصوص حسینیّه است یا نه باز بردن آن بجای دیگر صحیح نیست همچنین سایر اموال وقف حتی مهر نماز مسجدی را به مسجد دیگری نمی توان برد.
مسأله 2852 ـ اگر ملكی را برای تعمیر مسجدی وقف نمایند، چنانچه آن مسجد احتیاج به تعمیر ندارد و احتمال هم نمی رود كه تا مدتی احتیاج به تعمیر پیدا كند، در صورتی كه غیر از تعمیر احتیاج دیگری نداشته باشد و عایداتش در معرض تلف و نگهداری آن لغو و بیهوده باشد می توانند عایدات آن ملك را به مصرف مسجدی كه احتیاج به تعمیر دارد برسانند.
مسأله 2853 ـ اگر ملكی را وقف كند كه عایدی آن را خرج تعمیر مسجد نمایند
[488]
و به امام جماعت و به كسی كه در آن مسجد اذان می گوید بدهند در صورتی كه بدانند یا اطمینان داشته باشند كه برای هر یك چه مقدار معین كرده، باید همانطور مصرف كنند، و اگر یقین یا اطمینان نداشته باشند، باید اول مسجد را تعمیر كنند و اگر چیزی زیاد آمد بین امام جماعت و كسی كه اذان می گوید بطور مساوی قسمت نمایند و بهتر آن است كه این دو نفر در تقسیم با یكدیگر صلح كنند.
مسأله 2837 ـ لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند، بلكه اگر مثلا بگوید خانه خود را وقف كردم وقف صحیح است و وقف به عمل نیز محقق می شود مثلا چنانچه حصیری را به قصد وقف بودن در مسجد بیندازد و یا جائی را به قصد مسجد بودن بسازد و در اختیار نمازگزاران بگذارد وقفیّت محقق می شود.
مسأله 2838 ـ كسی كه مالی را وقف می كند، باید برای همیشه وقف كند پس اگر مثلا بگوید این مال تا ده سال وقف باشد و بعد نباشد و یا بگوید این مال تا ده سال وقف باشد و بعد تا پنج سال وقف نباشد و بعد دوباره وقف باشد باطل است، و باید وقف از موقع خواندن صیغه باشد پس اگر مثلا بگوید این مال بعد از مردن من وقف باشد چون از موقع خواندن صیغه تا مردنش وقف نبوده، اشكال دارد مگر اینكه نظر واقف وصیّت بوقف باشد برای بعد از فوت.
مسأله 2839 ـ بنابر احتیاط واجب در وقف خاص لازم است كسی كه چیزی برای او وقف شده یا وكیل یا ولیّ او قبول كند اما در موقوفات عامه مثل مسجد و
[486]
مدرسه قبول نمودن لازم نیست.
مسأله 2840 ـ وقف در صورتی صحیح است كه مال وقف را به تصرف كسی كه برای او وقف شده یا وكیل، یا ولیّ او بدهند، ولی اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف كند قبض و تصرف جدید لازم نیست.
مسأله 2841 ـ اگر مسجدی را وقف كنند، بعد از آن كه واقف به قصد واگذار كردن اجازه دهد كه در آن مسجد نماز بخوانند همین كه یك نفر در آن مسجد نماز خواند، وقف درست می شود و به احتیاط واجب در اوقاف عامّه از قبیل مدارس و مساجد و امثال اینها قبض معتبر است و اگر كسی مسجدی بسازد و آنرا تحویل متولی بدهد وقف ثابت و محقق می گردد. و همینطور است اگر زمین را وقف مسجد نماید و تحویل متولی آن دهد.
مسأله 2842 ـ وقف كننده باید مكلف و عاقل و با قصد و اختیار باشد و شرعاً بتواند در مال خود تصرف كند بنابر این سفیه «یعنی كسی كه مال خود را در كارهای بیهوده مصرف می كند» و كسی كه مجتهد جامع الشرائط او را از تصرّف در اموالش جلوگیری كرده چون حق ندارد در مال خود تصرف نماید اگر چیزی را وقف كند، صحیح نیست.
مسأله 2843 ـ اگر مالی را برای كسانی كه به دنیا نیامده اند وقف كند محل اشكال است ولی وقف برای اشخاصی كه بعضی از آنها به دنیا آمده اند صحیح و آنها كه به دنیا نیامده اند بعد از آمدن به دنیا با دیگران شریك می شوند.
مسأله 2844 ـ اگر چیزی را بر خودش وقف كند مثل آن كه دكانی را وقف كند كه عایدی آن را بعد از مرگ او خرج مقبره اش نمایند صحیح نیست. ولی اگر مثلا مالی را بر فقرا وقف كند و خودش فقیر شود، می تواند از منافع وقف استفاده نماید.
مسأله 2845 ـ اگر برای چیزی كه وقف كرده متولّی معین كند باید مطابق قرارداد او رفتار نمایند. و اگر معین نكند، چنانچه بر افراد مخصوصی مثلا بر اولاد خود وقف كرده باشد اختیار با خود آنان است و اگر بالغ نباشند، اختیار با ولیّ ایشان است و برای استفاده از وقف اجازه مجتهد جامع الشرائط لازم نیست.
مسأله 2846 ـ اگر ملكی را مثلا بر فقرا یا سادات وقف كند یا وقف كند كه منافع آن به مصرف خیرات برسد، در صورتی كه برای آن ملك متولّی معین نكرده باشد اختیار آن با حاكم شرع است.
[487]
مسأله 2847 ـ اگر ملكی را بر افراد مخصوصی مثلا بر اولاد خود وقف كند كه هر طبقه ای بعد از طبقه دیگر از آن استفاده كنند، چنانچه متولی ملك آن را اجاره دهد و بمیرد در صورتی كه مراعات مصلحت وقف یا مصلحت طبقه بعد را كرده باشد اجاره باطل نمی شود. و همچنین است اگر متولی نداشته باشد و یك طبقه از كسانی كه ملك بر آنها وقف شده آن را اجاره دهند و در بین مدت اجاره بمیرند در صورتی كه مراعات مصلحت وقف یا مصلحت طبقه بعد را كرده باشند. اجاره باطل نمی شود.
مسأله 2848 ـ اگر ملك وقف خراب شود، از وقف بودن بیرون نمی رود مگر آنكه عنوانی را قصد كرده باشد كه آن عنوان از بین برود مثل اینكه باغ را برای تفریح وقف كرده باشد كه اگر آن باغ خراب شود وقف باطل می شود و به ورثه واقف بر می گردد.
مسأله 2849 ـ ملكی كه مقداری از آن وقف است و مقداری از آن وقف نیست اگر تقسیم نشده باشد، مجتهد جامع الشرائط یا متولی وقف می تواند با نظر خبره سهم وقف را جدا كند.
مسأله 2850 ـ اگر متولی وقف خیانت كند و عایدات آن را به مصرفی كه معین شده نرساند حاكم شرع، امینی را به او ضمیمه می نماید كه مانع از خیانتش گردد و در صورتیكه ممكن نباشد می تواند به جای او متولّی امینی معیّن نماید.
مسأله 2851 ـ فرشی را كه برای حسینیه وقف كرده اند، نمی شود برای نماز به مسجد ببرند، اگر چه آن مسجد نزدیك حسینیه باشد و اگر ندانند آن فرش مخصوص حسینیّه است یا نه باز بردن آن بجای دیگر صحیح نیست همچنین سایر اموال وقف حتی مهر نماز مسجدی را به مسجد دیگری نمی توان برد.
مسأله 2852 ـ اگر ملكی را برای تعمیر مسجدی وقف نمایند، چنانچه آن مسجد احتیاج به تعمیر ندارد و احتمال هم نمی رود كه تا مدتی احتیاج به تعمیر پیدا كند، در صورتی كه غیر از تعمیر احتیاج دیگری نداشته باشد و عایداتش در معرض تلف و نگهداری آن لغو و بیهوده باشد می توانند عایدات آن ملك را به مصرف مسجدی كه احتیاج به تعمیر دارد برسانند.
مسأله 2853 ـ اگر ملكی را وقف كند كه عایدی آن را خرج تعمیر مسجد نمایند
[488]
و به امام جماعت و به كسی كه در آن مسجد اذان می گوید بدهند در صورتی كه بدانند یا اطمینان داشته باشند كه برای هر یك چه مقدار معین كرده، باید همانطور مصرف كنند، و اگر یقین یا اطمینان نداشته باشند، باید اول مسجد را تعمیر كنند و اگر چیزی زیاد آمد بین امام جماعت و كسی كه اذان می گوید بطور مساوی قسمت نمایند و بهتر آن است كه این دو نفر در تقسیم با یكدیگر صلح كنند.